Ïðåäïîëîæåíèåòî, íàïðàâåíî íàïîñëåäúê, çà íàëàãàíå íà íîâè èêîíîìè÷åñêè ñàíêöèè ñðåùó Þãîñëàâèÿ, âúâ âðúçêà ñ òåæêèòå ðåïðåñèè â Êîñîâî, ïðåäèçâèêà ñåðèîçíî áåçïîêîéñòâî íå ñàìî â Áåëãðàä, íî è âúâ âñè÷êè ñúñåäíè ñòðàíè, êîèòî ñå ìîáèëèçèðàõà â äèïëîìàòè÷åñêî îòíîøåíèå, çà äà ïðåäîòâðàòÿò ïðèëàãàíåòî èì. Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè òåìàòà çà åìáàðãîòî áå ðàçãëåæäàíà òâúðäå ïîâúðõíîñòíî êàêòî îò ìåäèèòå, òàêà è îò ïàöèôèñòè÷íèòå îðãàíèçàöèè.  ïîâå÷åòî ñëó÷àè ñàíêöèèòå ñðåùó Þãîñëàâèÿ áÿõà ïðåäñòàâåíè ñàìî êàòî ôîðìàëíà ìÿðêà, êîÿòî ëåñíî ìîæå äà ñå çàîáèêîëè è ñëåäîâàòåëíî, íå òðÿáâà äà ñå âçåìà ìíîãî íàñåðèîçíî. Åäèí ïî-çàäúëáî÷åí àíàëèç, îáà÷å, ðàçêðèâà äîñòà ïî-äðàìàòè÷íà ñèòóàöèÿ. Ðàçìåðèòå íà äðàìàòà (êîÿòî å ïî-ïðàâèëíî äà ñå îïðåäåëè ïî-ñêîðî êàòî ïëàíèðàíî ïðåñòúïëåíèå), ïðåäèçâèêàíà îò ñàíêöèèòå, íå ìîæå äà ñå îìàëîâàæàò îò ïðåäïîëàãàåìîòî èì êà÷åñòâî íà "òâúðäè, íî ñïðàâåäëèâè ìåðêè", ïî äâå ïðîñòè ïðè÷èíè: íà ïúðâî ìÿñòî, ñòàâà äóìà çà ìåðêè, âçåòè îò îãðàíè÷åíàòà ãðóïà íà âåëèêèòå ñèëè - ïîñòîÿííè ÷ëåíîâå íà Ñúâåòà çà ñèãóðíîñò íà ÎÎÍ ñ àáñîëþòíî ïðàâî íà âåòî ( âñå åäíî â Èòàëèÿ çàêîíèòå è íàêàçàíèÿòà äà ñå ðåøàâàò îò ñúâåò, ñúñòàâåí èçêëþ÷èòåëíî îò ïðåäñòàâèòåëè íà ïðàâèòåëñòâåíàòà êîàëèöèÿ, êîéòî â ñúùîòî âðåìå äà óïðàæíÿâà àáñîëþòåí êîíòðîë âúðõó ìàãèñòðàòóðàòà è ïîëèöèÿòà!), íà âòîðî ìÿñòî - ñàíêöèèòå ñåðèîçíî çàñÿãàò íàðîäèòå íà ñòðàíèòå, ñðåùó êîèòî ñå ïðèëàãàò, êàêòî è íà ñúñåäíèòå äúðæàâè, íî íå è òåõíèÿ åëèò (êàêòî äîêàçâàò ñëó÷àèòå ñúñ Ñàäàì Õþñåèí, Ìèëîøåâè÷, Êàäàôè è Ôèäåë Êàñòðî), êîéòî â ïîâå÷åòî ñëó÷àè èçâëè÷à ëè÷íà ïîëçà.
"Notizie Est"
1 ÷àñò
Ñàíêöèèòå íå ñà íîâîñò çà áàëêàíñêèòå äúðæàâè. Îò Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà äî 1992 ã. â ðàéîíà ñà ïðèëîæåíè îñåì ïúòè, òðè îò êîèòî - ñðåùó Þãîñëàâèÿ [...]. Ñàíêöèèòå ñà íàëîæåíè [îò Ëèãàòà íà íàöèèòå] ñðåùó Þãîñëàâèÿ ïðåç 1921 ã. ñ öåë äà ñå çàïàçÿò ãðàíèöèòå íà Àëáàíèÿ, îïðåäåëåíè ïðåç 1913 ã. è äà áúäàò ñïðåíè îïèòèòå íà Þãîñëàâèÿ çà çàâëàäÿâàíå íà òåðèòîðèè, îòïóñíàòè íà Àëáàíèÿ îò Ëîíäîíñêàòà êîíôåðåíöèÿ. [Ïðåç 1925 ã.] å âçåòî ðåøåíèå çà ïðèëàãàíå íà ñàíêöèè ñðåùó Ãúðöèÿ, çà äà áúäå ïðèíóäåíà äà ñå îòòåãëè îò ãðàíè÷íèòå çîíè ñ Áúëãàðèÿ, îêóïèðàíè îò íåÿ. [...] Ïðåç ïåðèîäà 1948-55 ã. Ñúâåòñêèÿò Ñúþç íàëîæè ñàíêöèè ñðåùó Þãîñëàâèÿ â îïèòà ñè äà ÿ çàñòàâè äà ñå âúðíå â ñúâåòñêèÿ áëîê è äà äåñòàáèëèçèîðà ðåæèìà íà Òèòî. Ïàê Ñúâåòñêèÿò Ñúþç, ñ ïîäîáíè ïîëèòè÷åñêè öåëè, íàëîæè ñàíêöèè íà Àëáàíèÿ â ïåðèîäà îò 1961 ã. äî 1965 ã., çà äà äåñòàáèëèçèðà ïðàâèòåëñòâîòî íà Õîäæà çà íàêàçàíèå ïîðàäè íåãîâîòî ñúþçÿâàíå ñ Êèòàé. Ðóìúíèÿ ñúùî áå îáåêò íà ñàíêöèè îò ñòðàíà íà Ñúâåòñêèÿ Ñúþç çàðàäè íåçàâèñèìàòà ñè èêîíîìè÷åñêà ïîëèòèêà (1962-63 ã.). Ïðåç 1975 ã. Ñúåäèíåíèòå ùàòè ïîñòàíîâèõà îãðàíè÷åíè ñàíêöèè ñðåùó ñòðàíèòå îò Èçòî÷íà Åâðîïà, çà äà ãè çàñòàâÿò äà ëèáåðàëèçèðàò åìèãðàöèîííèÿ ðåæèì çà åâðåèòå. Êèòàé ñúùî ñ÷åòå çà íåîáõîäèìî äà ïðèëîæè ñàíêöèè íà Áàëêàíèòå, íàêàçâàéêè Àëáàíèÿ çà íåéíèòå àíòèêèòàéñêè ïîçèöèè ïðåç 1978- 83 ã. Ïðåç 1992 ã. Îáåäèíåíèòå íàöèè íàëîæèõà ñàíêöèè íà íîâà Þãîñëàâèÿ çàðàäè íàìåñàòà è âúâ âîéíàòà â Áîñíà.
[...]
Ïðåñìåòíàòî å, ÷å ñëåä åäíîãîäèøíè ñàíêöèè (îò ñðåäàòà íà 1992 ã. äî ñðåäàòà íà 1993 ã.) çàãóáèòå ïî îòíîøåíèå íà äîõîäèòå íà íîâà Þãîñëàâèÿ âúçëèçàò íà îêîëî 25 ìèëèàðäà äîëàðà, à íàöèîíàëíèÿò äîõîä íà ãëàâà îò íàñåëåíèåòî å íàìàëÿë äåñåò ïúòè, ñïàäàéêè îò îêîëî 3 000 $ íà 300 $. Ïðåç ãîðåïîñî÷åíèÿ åäíîãîäèøåí ïåðèîä öåíàòà íà õëÿáà ñå å óâåëè÷èëà 800 ïúòè, êàòî ñúùåâðåìåííî öåíàòà íà ïðÿñíîòî ìëÿêî å íàðàñíàëà íàä 1000 ïúòè. Ïðåç ïîñî÷åíèòå äâàíàäåñåò ìåñåöà áðóòíèÿò íàöèîíàëåí ïðîäóêò å ñïàäíàë ñ 12 ìèëèàðäà $, êàòî ñúùåâðåìåííî îáåìúò íà âúíøíèÿ îáìåí å íàìàëÿë ñ 9 ìèëèàðäà $, à ïðîìèøëåíàòà ïðîäóêöèÿ ïðåç ïúðâèòå ïåò ìåñåöà íà 1993 ã. ñïðÿìî ñúùèÿ ïåðèîä íà 1992 ã. å ñïàäíàëà ñ 40% (RFE/RL Newsbrief, 24 - 28 ìàé 1993 ã.). Ïîëîâèíàòà îò ðàáîòíàòà ñèëà å áåç ðàáîòà. Ñïîðåä Öåíòúðà çà èêîíîìè÷åñêè ïðîó÷âàíèÿ â Áåëãðàä 97 % îò íàñåëåíèåòî æèâåå íà ãðàíèöàòà íà áåäíîñòòà (RFE/RL Newsbrief, 14 - 18 þíè 1993 ã.). Îñâåí òîâà, çà çàêóïóâàíåòî íà ñúùèÿ ïàêåò áëàãà, çà êîéòî ïðåç 1990 ã. å áèëà äîñòàòú÷íà åäíîìåñå÷íà çàïëàòà, ñåãà ñà íåîáõîäèìè òðè è ïîëîâèíà òàêèâà. [...] Çíà÷èòåëåí áðîé ãîëåìè ôàáðèêè ñà çàêðèòè [...], îñòàâÿéêè áåç ðàáîòà ìíîãî õîðà (êàòî â ñúùîòî âðåìå ñòîòèöè õèëÿäè ðàáîòíèöè ïîëó÷àâàò íàìàëåíè çàïëàòè èëè íå ïîëó÷àâàò íèêàêâè òàêèâà). Ãîëåìè ïðîìèøëåíè êîìïëåêñè êàòî òåêñòèëíèÿò çàâîä â Êëóç íàïðèìåð, óâîëíèõà õèëÿäè ðàáîòíèöè, ïðåêúñâàéêè äåéíîñòòà ñè, ïîðàäè òîâà, ÷å ïðîäóêöèÿòà èì å áèëà ïðåäíàçíà÷åíà íàé-âå÷å çà èçíîñ. Ïðåç ïåðèîäà íà ïðèëàãàíå íà ñàíêöèèòå ïðîèçâîäñòâîòî íà ïàìóê íà çàâîäà ñå å ðàâíÿâàëî åäâà íà 15% îò íåãîâèÿ ïîòåíöèàë, òåêñòèëíèÿò ñåêòîð - íà 20%, à êîíôåêöèÿòà - íà 40%. Êàñàå ñå çà ÿâëåíèå, äúëæàùî ñå îò÷àñòè íà ëèïñàòà íà âúòðåøíè ïàçàðè, íà êîèòî äà ñå ðåàëèçèðà ïðîäóêöèÿòà ("Âðåìå", 3 ìàé 1993 ã.).
[...]
Ñàíêöèèòå ïðåäèçâèêàõà ðàçðóõà è îò õóìàíèòàðíà ãëåäíà òî÷êà: íà íàñåëåíèåòî ñå îòêàçâà îñíîâíî ìåäèöèíñêî îáñëóæâàíå ïîðàäè ëèïñà íà ëåêàðñòâà è ëåêàðñòâåíè äîñòàâêè. Íå ñå ïðàâÿò ðåíòãåíîâè ñíèìêè, àíåñòåçèè èçîáùî íå ñå íàìèðàò, äîñòàâêèòå íà àíòèáèîòèöè ñà ñàìî îò âðåìå íà âðåìå, ëèïñâàò äåòñêè âàêñèíè.  ðåçóëòàò íà âñè÷êî òîâà îêîëî 50% îò äåöàòà â ó÷åíè÷åñêà âúçðàñò â Áåëãðàä ñà àíåìè÷íè, 26% îò äåöàòà â Íèø ñà íåäîõðàíåíè, à 17% îò âèêàíèòå çà âîåííà ñëóæáà ñà âúðíàòè ïîðàäè íåäîõðàíâàíå (RFE/RL Newsbrief, 15 ñåïòåìâðè 1993 ã.). Îñâåí òîâà, ñàìî ïðåç 1992 ã. ñìúðòíèòå ñëó÷àè ïîðàäè çàðàçíè áîëåñòè ñà ñå óâåëè÷èëè ñ 5,4%, à ñðåäíîòî êîëè÷åñòâî ïðèåìàíè êàëîðèè äíåâíî â ãðàä Íîâè Ñàä, íàïðèìåð, å ïðåìèíàëî îò 3 200 íà 2 100 (Òàíþã, 24 àâãóñò 1993 ã.).
[...]
Íàé-òåæêàòà è ñìóùàâàùà ïîñëåäèöà îò ñàíêöèèòå áå òÿõíîòî âëèÿíèå âúðõó öåíèòå. Àêî êàæåì, ÷å ñòîéíîñòòà íà þãîñëàâñêèÿ äèíàð ðÿçêî å ñïàäíàëà, òîâà ùå áúäå åâôåìèçúì.  íà÷àëîòî íà ñàíêöèèòå 5 000 äèíàðà ñå ðàâíÿâàõà íà 550 $, äîêàòî òðè ñåäìèöè ñëåä ïðèëàãàíåòî íà ñàíêöèèòå, ñòîéíîñòòà íà ñúùàòà ñóìà áå ñïàäíàëà äî 2,70 $ ("New York Times", 26 þíè 1992 ã.).  ïðîäúëæåíèå íà òðè ñåäìèöè ïðåç àâãóñò 1992 ã. ñòîéíîñòòà íà äèíàðà áå ñïàäíàëà îò 9 ìèëèîíà ñïðÿìî ãåðìàíñêàòà ìàðêà íà 35 ìèëèîíà. Ïðåç ìàé 1993 ã. - åäíà ãîäèíà îò íà÷àëîòî íà ñàíêöèèòå, ìåñå÷íàòà èíôëàöèÿ áå 205% (84 ìèëèîíà % ïðè ãîäèøíà áàçà). Ïðåç àâãóñò 1993 ã. ñå ïîêà÷è äî 1 880 % (ïðè ãîäèøíà áàçà ñå êàñàå çà 363 000 000 000 000 000 %) (The Economist", 9 îêòîìâðè 1993 ã.) - èíôëàöèÿ, êîÿòî áå ïðåêðàòåíà ïðåç ñåïòåìâðè 1993 ã., ñëåä êàòî ïðàâèòåëñòâî ïðèå êîíòðîëèðàí òâúðä âàëóòíîîáìåíåí êóðñ.
[...]
[Åìáàðãîòî øèðîêî ñå çàîáèêàëÿ îò êîíòðàáàäíèòå äåéíîñòè], íî òåçè äåéíîñòè èçèñêâàò ðàçõîäè, êîèòî Þãîñëàâèÿ íå ìîæå äà èçäúðæà äúëãî âðåìå.  äåéñòâèòåëíîñò, åäíà ñúâðåìåííà ñòðàíà, îðèåíòèðàíà êúì èçíîñà, êàêâàòî áå Þãîñëàâèÿ ïðåäè ñàíêöèèòå, ïðîñòî íå ìîæå äà ñå ñúâçåìå ÷ðåç êîíòðàáàíäíà äåéíîñò. Äîïúëíèòåëíèòå ðàçõîäè îêàçâàò ñâîåòî âëèÿíèå êàêòî â îáëàñòòà íà âíîñà, òàêà è â ñôåðàòà íà èçíîñà. Èç÷èñëåíî å, ÷å ñòîéíîñòòà íà âíîñà ñå å óâåëè÷èëà ñ 25%, êàòî ñúùåâðåìåííî, èçíîñíèòå ñòîêè, êîãàòî è àêî èçîáùî ñòèãíàò äî ìåñòîíàçíà÷åíèåòî, ñå ïðîäàâàò ïî öåíà, íàìàëåíà îêîëî äâå òðåòè ("New York Times", 31 àâãóñò 1992 ã.). Ñòâà äóìà çà åäíî ÿâëåíèå, êîåòî áå îïðåäåëåíî êàòî "ñàíêöèîííà ñâðúõöåíà".
[ çàêëþ÷èòåëíàòà ÷àñò íà ñâîÿòà ñòóäèÿ Çàðêîâè÷ Áóêìàí îáðúùà âíèìàíèå íà ôàêòà, ÷å Çàïàäúò èíäèðåêòíî å ïîäïîìîãíàë Ìèëîøåâè÷ ïðè ïðåçèäåíòñêèòå èçáîðè îò 1992 ã., èãíîðèðàéêè èñêàíåòî íà ñâîÿ ëþáèìåö - ïðîçàïàäíî íàñòðîåíèÿ ñðúáñêî-àìåðèêàíñêè ìèëèàðäåð Ïàíè÷, áèâø ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë íà Ñúðáèÿ, è â äàäåíèÿ ñëó÷àé êîíêóðåíò íà Ìèëîøåâè÷ çà ïðåçèäåíòñêîòî êðåñëî, êîéòî èñêàøå äà áúäå ïîäïîìîãíàò â ïðåäèçáîðíàòà êàìïàíèÿ ñ ÷àñòè÷íî îòìåíÿíå íà ñàíêöèèòå. Íÿêîëêî ñåäìèöè ïðåäè èçáîðèòå çàïàäíèòå ñèëè ïðåäïî÷åòîõà óâåëè÷àâàíå íà ñàíêöèèòå, óêðåïâàéêè ïî òîçè íà÷èí íàöèîíàëèñòè÷åñêèòå íàñòðîåíèÿ ñðåä íàñåëåíèåòî è ñëåäîâàòåëíî, è ãëàñîâåòå â ïîëçà íà Ìèëîøåâè÷].
2 ÷àñò
"Áàëêàíñêèòå ñòðàíè âå÷å ñà ñâèêíàëè äà æèâåÿò â ñèòóàöèÿ íà åìáàðãî, êîÿòî çà çàïàäíèòå äúðæàâè áè ñå îêàçàëà ôàòàëíà. Îïèòúò íè îò òîçè âèä ìåðêè ïîêàçâà, ÷å òå íå ïîìàãàò çà ðàçðåøàâàíåòî íà ïðîáëåìèòå â ðàéîíà", çàÿâè íåîòäàâíà ðóìúíñêèÿò ìèíèñòúð íà âúíøíèòå ðàáîòè Àíäðåé Ïëåçó, êîãàòî â Êîíòàêòíàòà ãðóïà çà áèâøà Þãîñëàâèÿ çàïî÷íà äà ñå ãîâîðè çà åâåíòóàëíî íàëàãàíå íà íîâî åìáàðãî ñðåùó Þãîñëàâèÿ. È â äåéñòâèòåëíîñò, íåãîâàòà ñòðàíà ïîëó÷è ãîð÷èâ îïèò îò ïîñëåäèöèòå íà ñàíêöèèòå. Ñïîðåä îôèöèàëíè äàííè, Ðóìúíèÿ, ïðåç ïåðèîäà 1992 - 1996 ã. å ïðåòúðïÿëà ùåòè íà îáùà ñòîéíîñò îêîëî äâà ìèëèàðäà äîëàðà ïîðàäè ìåæäóíàðîäíîòî åìáàðãî ñðåùó Þãîñëàâèÿ, è òî âúïðåêè òîâà, ÷å íåéíîòî ãåîãðàôñêî ïîëîæåíèå, çà ðàçëèêà îò äðóãè áàëêàíñêè ñòðàíè, ÿ ñïàñè îò ùåòèòå, ïðîèçòè÷àùè îò ïðåêúñâàíåòî íà êîìóíèêàöèîííèòå âðúçêè ñ Öåíòðàëíà è Çàïàäíà Åâðîïà.
Ñàíêöèèòå, ïðèëîæåíè ñðåùó Þãîñëàâèÿ ïðåç 1992 ã. , çàñèëåíè ïðåç ñëåäâàùèòå ãîäèíè, äî îòìÿíàòà íà ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò òÿõ, íî íå íà âñè÷êè - ïðåç 1996 ã., äîéäîõà â åäèí îñîáåíî äåëèêàòåí ìîìåíò çà âñè÷êè, ãðàíè÷åùè ñúñ ñðúáñêî-÷åðíîãîðñêàòà ôåäåðàöèÿ ñòðàíè, êúäåòî ïðîöåñúò íà ïîëèòè÷åñêà ñòàáèëèçàöèÿ, çà ðàçëèêà îò òîçè â Öåíòðàëíî-èçòî÷íà Åâðîïà, áå ïðèêëþ÷åí â êðàÿ íà 1991 è íà÷àëîòî íà 1992 ã. Îùå ïðåç 1991 ã. ñòðàíè êàòî Áúëãàðèÿ è Ìàêåäîíèÿ ïîíàñÿõà (è ïðîäúëæàâàò äà ïîíàñÿò è äî äíåñ) òåæêèòå ïîñëåäèöè îò åìáàðãîòî ñðåùó Èðàê, íàëîæåíî ïðåç 1991 ã. Áúëãàðèÿ, íàïðèìåð, èìàøå òúðãîâñêè êðåäèò ñ Èðàê íà ñòîéíîñò îêîëî 2 ìèëèàðäà äîëàðà, êîéòî íèêîãà íå óñïÿ äà ñè âúçñòàíîâè - íèòî â ïàðè, íèòî â ïåòðîë (êàêòî òîâà ñòàâàøå â ìèíàëîòî), òúé êàòî Áàãäàä îòêàçâà äà ãî èçïëàòè ïîðàäè ïðèñúåäèíÿâàíåòî íà Ñîôèÿ êúì ñàíêöèèòå. Ïîäîáåí âèä ùåòè ïîíåñîõà ñúùî òàêà, Ðóìúíèÿ è Ìàêåäîíèÿ, êîèòî èìàõà âàæíè òúðãîâñêè âðúçêè ñúñ ñòðàíàòà îò Ñðåäíèÿ èçòîê. "Ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñò" îôèöèàëíî áå ãàðàíòèðàëà íà áàëêàíñêèòå äúðæàâè ïîìîùè, çà äà ìîãàò äà ñå ñïðàâÿò ñúñ ñèòóàöèÿòà, íî îáåùàíèåòî èçîáùî íå áå èçïúëíåíî. È âúïðåêè òîâà, çàïàäíèòå äúðæàâè áåç êîëåáàíèå îòïóñêàò íà ñâîèòå ôèðìè îáëåê÷åíè êðåäèòè çà ñòîòèöè ìèëèàðäè - çà ó÷àñòèåòî èì â ïðèâàòèçàöèîííèòå ïðîöåñè â áàëêàíñêèòå ñòðàíè.
Ñàíêöèèòå, ïðèëîæåíè ñðåùó Þãîñëàâèÿ ïðåç 1992 ã., èìàõà îùå ïî-ðàçðóøèòåëåí åôåêò â ðàéîíà. Åäíà îò íàé-çàñåãíàòèòå ñòðàíè áå Ìàêåäîíèÿ, êîÿòî îñâåí îò åìáàðãîòî ñðåùó Èðàê è Þãîñëàâèÿ, áå ñåðèîçíî çàñåãíàòà è îò áëîêàäàòà, íàëîæåíà è ïî ñúùîòî âðåìå îò Ãúðöèÿ. Åòî êàêâî ïèøå Éîñèô Äæî÷êîâ îò âåñòíèê "Íîâà Ìàêåäîíèÿ": "Ñàíêöèèòå ñðåùó þãîñëàâñêàòà ôåäåðàöèÿ ïðè÷èíèõà íà Ìàêåäîíèÿ ïðåêè ùåòè çà ïîâå÷å îò òðè ìèëèàðäà äîëàðà, à íåïðåêè - íà íåîïðåäåëåíà ñòîéíîñò. Âúïðåêè âñè÷êè îáåùàíèÿ çà ïîìîù, íàøàòà ñòðàíà îñòàíà ñàìà ñ òåæêàòà ñè èêîíîìè÷åñêà ñèòóàöèÿ, äúëæàùà ñå ñúùî è íà áëîêàäàòà, íàëîæåíà îò Ãúðöèÿ, êîÿòî ïðè÷èíè ùåòè çà 900 ìèëèîíà äîëàðà, òî÷íî êîãàòî çàïî÷íàõà ðåôîðìèòå, ñâúðçàíè ñ ïðåõîäíèòå ïðîöåñè. Âñè÷êî òîâà äîâåäå äî ñòàãíàöèÿ íà èêîíîìèêàòà, ÷èèòî ïîñëåäèöè âñå îùå ñà íàëèöå.
"[...] Òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å [Þãîñëàâèÿ å îñíîâåí èêîíîìè÷åñêè ïàðòíüîð íà Ìàêåäîíèÿ] - ìèíàëàòà ãîäèíà, íàïðèìåð, îáìåíúò ìåæäó äâåòå ñòðàíè äîñòèãíà 510 ìèëèîíà äîëàðà, ñ àêòèâ çà íàøàòà ñòðàíà îò 68 ìèëèîíà äîëàðà."
"Òîâà, êîåòî íè ñìóùàâà îùå ïîâå÷å, ïðè åâåíòóàëíè íîâè ñàíêöèè, å ôàêòúò, ÷å å ìíîãî òðóäíî â êðàòúê ñðîê äà ñå íàìåðè àëòåðíàòèâåí ïàçàð çà íàøèòå èçäåëèÿ. Íå áèâà äà ñå çàáðàâÿ, ÷å è ñòðóêòóðàòà íà íàøèÿ èçíîñ çà Þãîñëàâèÿ å òàêàâà, ÷å íå ïîçâîëÿâà îòêëîíÿâàíå íà ïîòîêà êúì äðóãè ïàçàðè. Ïðîáëåìúò å ïðåêàëåíîòî îñêúïÿâàíå íà ñòîêèòå ïîðàäè óäúëæàâàíå íà ñúîáùèòåëíèòå òðàñåòà, êîèòî áèõà ìîãëè äà äîâåäàò äî íîâè ïàçàðè. Ñúùîòî âàæè è çà âíîñà îò ñòðàíà íà ñåâåðíàòà íè ñúñåäêà, îò êîÿòî ïîëó÷àâàìå íàé-âàæíèòå çà íàøàòà èêîíîìèêà ìàøèíè è ñóðîâèíè. Ïðèáàâÿíåòî íà äîïúëíèòåëíî ðàçñòîÿíèå çà òðàíñïîðò ùå íàïðàâè çíà÷èòåëíî ïî-ñêúïà íàøàòà ïðîäóêöèÿ - ôàêò, êîéòî ìîæå äà ïîñòàâè ïîä âúïðîñ îáùèÿ îáåì íà èêîíîìè÷åñêàòà íè äåéíîñò."
"[...] Ñ ïðèåìàíåòî íà ñàíêöèè îò ÎÎÍ íàøàòà ñòðàíà áå èçîëèðàíà îò âñè÷êè íàé-ïðåêè âðúçêè ñ åâðîïåéñêèòå ïàçàðè. Ïðåç Ñúðáèÿ ìèíàâà 80% îò íàøàòà òúðãîâèÿ. Àëòåðíàòèâíèòå ïúòèùà, íàìåðåíè ïðåç ïåðèîäà íà åìáàðãîòî, äîâåäîõà äî îñêúïÿâàíå íà èçíîñíèòå ñòîêè ñ 40%. Âèñîêàòà öåíà íà íàøèòå èçäåëèÿ çàòâîðè çà Ìàêåäîíèÿ âðàòèòå íà ïàçàðèòå, ñ êîèòî íàøàòà ñòðàíà èìà äúëãîëåòíè îáìåííè òðàäèöèè."
[...]
Ñïàäúò íà ïðîìèøëåíàòà ïðîäóêöèÿ [â ñëó÷àé, ÷å áúäàò ïðèëîæåíè íîâè ñàíêöèè] ùå ñå îòðàçè îòðèöàòåëíî è îò ñîöèàëíà ãëåäíà òî÷êà è ùå äîâåäå äî îùå ïî-ãîëÿìî îáåäíÿâàíå íà íàñåëåíèåòî, ïðåäèçâèêàíî îò ñïàäàíåòî íà ðàâíèùåòî íà åêñïëîàòàöèÿ íà ïðîèçâîäñòâåíèòå ìîùíîñòè è îò ñòàãíàöèÿòà â òúðãîâñêèÿ îáìåí [...] - äâå ÿâëåíèÿ, êîèòî ïðè âñè÷êè ñëó÷àè ùå äîâåäàò äî óâåëè÷àâàíå íà áåçðàáîòèöàòà. Îñâåí òîâà, òðÿáâà äà ñå èìà ïðåä âèä, ÷å ñòàãíàöèÿòà íà òåõíè÷åñêèÿ è òåõíîëîãè÷åñêèÿ ïîòåíöèàë, ñ êîéòî ðàçïîëàãà íàøàòà ïðîìèøëåíîñò, [ùå äîâåäå] äî èçîñòàâàíå íà ïîòåíöèàëíèòå âúçìîæíîñòè íà íàøàòà èêîíîìèêà ñ ìíîãî ãîäèíè".
Ïðåç ïåðèîäà íà ñàíêöèèòå ãîëÿìà ÷àñò îò íàøèòå ïðîèçâîäñòâåíè ïðåäïðèÿòèÿ, êîèòî â ìèíàëîòî áÿõà òåõíîëîãè÷åñêè çàâèñèìè îò âíîñà îò Þãîñëàâèÿ, áÿõà ïðèíóäåíè äà ñïðàò ïðîèçâîäñòâîòî. È ñåãà, ñëåä äâå ãîäèíè ìíîãî ïðåäïðèÿòèÿ âñå îùå òúðïÿò ïîñëåäèöèòå îò òîçè ïåðèîä êàòî ñå ñòèãà äî çàêðèâàíåòî èì èëè âúâ âñåêè ñëó÷àé å íåâúçìîæíî äà ñå ñúâçåìàò".
"[Ñúñ ñàíêöèèòå] îñâåí òîâà, ñå ðàçâèâàò êîíòðàáàíäàòà è ñèâàòà èêîíîìèêà, êîèòî íîñÿò ãîëåìè ïå÷àëáè íà õîðàòà, íàìèðàùè ñå â ïîëîæåíèå, ïîäõîäÿùî çà èçïîëçâàíå íà ñèòóàöèÿòà, êàòî ñúùåâðåìåííî äúðæàâàòà íå èçâëè÷à íèêàêâà ïîëçà, à íàïðîòèâ - íàíàñÿò è ñå ùåòè".
Äðóãà ñòðàíà, òåæêî çàñåãíàòà îò åìáàðãîòî îò 1992-1996 ã., å Áúëãàðèÿ. Ñïîðåä ìàêåäîíñêèÿ âñåêèäíåâíèê "Íîâà Ìàêåäîíèÿ", ùåòèòå, êîèòî å ïðåòúðïÿëà ñòðàíàòà, ñà ìåæäó 3 è 6 ìèëèàðäà äîëàðà, äîêàòî ñðúáñêèÿò âñåêèäíåâíèê "Íàøà áîðáà" ãîâîðè çà 7 - 9 ìèëèàðäà. Íåçàâèñèìî îò òî÷íàòà ñòîéíîñò íà ùåòèòå, õîðàòà, ïðåæèâÿëè ñèòóàöèÿòà ïðåç òåçè ãîäèíè, â íèêàêúâ ñëó÷àé íÿìà äà ñå óñúìíÿò â òåõíèÿ îãðîìåí ðàçìåð. Ñïîðåä áúëãàðñêèÿ ìèíèñòúð íà âúíøíèòå ðàáîòè - Íàäåæäà Ìèõàéëîâà, "ïàðèòå, êîèòî Áúëãàðèÿ å çàãóáèëà ïðåç ÷åòèðèòå ãîäèíè íà åìáàðãîòî ñà äîñòàòú÷íè çà ïîêðèâàíå íà âñè÷êè àíãàæèìåíòè, ïðîèçòè÷àùè îò âúíøíèÿ äúëã ïîíå çà òðè ãîäèíè". Áúëãàðèÿ ïîíåñå òåæêî ïðåêúñâàíåòî íà òúðãîâñêèòå âðúçêè ñ Þãîñëàâèÿ, êîÿòî áå åäèí îò íåéíèòå íàé-âàæíè èêîíîìè÷åñêè ïàðòíüîðè è, êàêòî è Ìàêåäîíèÿ, - ïðåêúñâàíåòî íà íàé-ïðåêèòå òðàíñïîðòíè âðúçêè ñ Öåíòðàëíà è Çàïàäíà Åâðîïà. Îñâåí òîâà, êàêòî ïèøå "Íàøà áîðáà", Áúëãàðèÿ, êàêòî è äðóãèòå ñòðàíè, ãðàíè÷åùè ñ Þãîñëàâèÿ, â ìåæäóíàðîäåí àñïåêò áå êëàñèôèöèðàíà êàòî "ðèñêîâà äúðæàâà" çà èíâåñòèöèèòå, êàòî ïî òîçè íà÷èí ìíîãî îò èêîíîìè÷åñêèòå è ïðîåêòè ñå îêàçâàò áåçïîëåçíè, à ëèõâèòå ïî èçïëàùàíå íà ïîëó÷åíèòå çàåìè, ñà óâåëè÷åíè. Íî åäèí îò íàé-ñìàéâàùèòå àñïåêòè â Áúëãàðèÿ ïðåç òåçè ãîäèíè ( íàëèöå è â äðóãèòå ñòðàíè îò ðàéîíà, ìàêàð è â ïî-îãðàíè÷åí ðàçìåð) å îãðîìíîòî óâåëè÷àâàíå íà êðèìèíàëíàòà è ìàôèîòñêà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñ êîíòðàáàíäàòà íà íåôò, îðúæèå è ñóðîâèíè ñúñ Ñúðáèÿ. Ìàôèîòñêèòå ãðóïèðîâêè, êîèòî ïî âðåìå íà ñàíêöèèòå óðåæäàõà ñìåòêèòå ñè ñ ïðåñòðåëêè ïî óëèöèòå, ñåãà ñà ñå ïðåâúðíàëè â íàïúëíî çàêîííè ïðåäïðèÿòèÿ èëè ôèíàíñîâè ãðóïèðîâêè, ðúêîâîäåíè îò åëåãàíòíè ìåíèäæúðè ñ âðàòîâðúçêè, êîíòðîëèðàùè ïàçàðà â ñòðàíàòà. Åäíà îò òåçè ãðóïèðîâêè ãîäèíè íàðåä ïîääúðæàøå êàòàñòðîôàëíàòà èêîíîìè÷åñêà ïîëèòèêà íà ÁÑÏ, íî ïðåä ïîëèòè÷åñêàòà êðèçà è ìèíàëîãîäèøíèòå äåìîíñòðàöèè íå ñå ïîêîëåáà äà ïðåäëîæè çà ãëàñóâàíå íà ñîáñòâåíèÿ ñè óïðàâèòåëåí ñúâåò [sic] äåêëàðàöèÿ â ïîäêðåïà íà îáðàçóâàíåòî íà íîâî äÿñíî ïðàâèòåëñòâî!
Ñàíêöèèòå ñå îòðàçèõà è â ñòðàíè, ïî-îòäàëå÷åíè îò Þãîñëàâèÿ, êàòî Óíãàðèÿ, Ðóñèÿ (êîÿòî òâúðäè, ÷å îò åìáàðãîòî ñðåùó Èðàê, Ëèáèÿ è Þãîñëàâèÿ, å ïîíåñëà ùåòè íà îáùà ñòîéíîñò 16 ìèëèàðäà äîëàðà) è Óêðàéíà (ñïîðåä ðàäèî "Ñâîáîäíà Åâðîïà ñàíêöèèòå êîñâåíî ñà ïðè÷èíèëè çàãóáà íà ðàáîòíîòî ìÿñòî íà 30 000 ðàáîòíèöè îò òðàíñïîðòíèÿ ñåêòîð). Ñïîðåä Äúðæàâíèÿ àâñòðèéñêè èíñòèòóò çà Èçòî÷íà è Þãîèçòî÷íà Åâðîïà åìáðãîòî ñðåùó Èðàê, Ëèáèÿ è Þãîñëàâèÿ ñàìî ïðåç 1992 ã. å ïðè÷èíèëî â öÿëà Èçòî÷íà Åâðîïà ùåòè íà îáùà ñòîéíîñò 356 ìèëèàðäà äîëàðà.
Òðóäíî å äà ñå ïîâÿðâà, ÷å òåçè, êîèòî ñà ðåøèëè è îðãàíèçèðàëè ïðèëàãàíåòî íà ñàíêöèèòå, íå ñà ïðåäâèäèëè è ïîñëåäèöèòå - êàêòî èêîíîìè÷åñêè, òàêà è ïîëèòè÷åñêè. Ùî ñå îòíàñÿ äî ïîëèòè÷åñêèòå, òðÿáâà äà ñå îòáåëåæè, ÷å òå ñà
îñîáåíî îòðèöàòåëíè. Îñâåí ïðåêèòå èêîíîìè÷åñêè ùåòè, å íàëèöå è åäíà íåïðÿêà ïîëèòè÷åñêà çàãóáà, äúëæàùà ñå íà ôàêòà, ÷å â åäèí ðåøàâàù ïðåõîäåí ìîìåíò èêîíîìè÷åñêàòà äåéíîñò áå îòêúñíàòà îò êîíòðîëà íà äúðæàâàòà, êîÿòî, ëèøåíà èçöÿëî îò äàíú÷íè ïðèõîäè, ñå îêàçà ñ ðÿçêî îòñëàáåíè âúçìîæíîñòè çà íàìåñà. Ñúùåâðåìåííî, áëàãîäàðåíèå íà îãðîìíèÿ áèçíåñ, ñâúðçàí ñ êîíòðàáàíäàòà, óêðåïâàò èçêëþ÷èòåëíî ìîùíè ñòðóêòóðè íà âëàñòòà êàêòî â Ñúðáèÿ, ×åðíà ãîðà è Êîñîâî, òàêà è â ñúñåäíèòå èì ñòðàíè, ñâúðçàíè ïîâå÷å èëè ïî-ìàëêî ïðÿêî ñ ïîëèòè÷åñêèòå ñèëè (îò Ñðúáñêàòà äî Áúëãàðñêàòà ñîöèàëèñòè÷åñêà ïàðòèÿ, îò Ñîöèàëäåìîêðàòè÷åñêàòà ïàðòèÿ íà Ãëèãîðîâ äî Äåìîêðàòè÷åñêàòà ïàðòèÿ íà Áåðèøà), êîèòî èçèãðàõà îñíîâíà ðîëÿ â êîíòðîëèðàíåòî íà âúòðåøíàòà ñèòóàöèÿ ïðåç òåçè ãîäèíè. Ñåãà îáà÷å, òåçè ñòðóêòóðè íà èêîíîìè÷åñêî-ôèíàíñîâàòà âëàñò ñà ïî-íåçàâèñèìè, ïîâå÷åòî îò òÿõ ñà ñå ïðåâúðíàëè â çàêîííè ïðåäïðèÿòèÿ è ñå ñòðåìÿò äà ïîåìàò â ñâîè ðúöå êîíòðîëà íà ïðèâàòèçàöèîííèòå ïðîöåñè è íà ïðèåìàíåòî â çàïàäíèòå îðãàíèçàöèè (ÅÎ, ÍÀÒÎ), êàòî, àêî å íåîáõîäèìî, èçîñòàâÿò ñòàðèòå ñè ïîêðîâèòåëè. Âúçìîæíî å òàçè ïîñëåäèöà äà å áèëà ñ÷èòàíà çà ïðèåìëèâà èëè äîðè æåëàòåëíà îò çàïàäíèòå äúðæàâè, êîèòî ïîèñêàõà è ïîñòèãíàõà ïðèëîæåíèåòî íà ñàíêöèèòå. Áàëêàíñêèòå äúðæàâè èìàò ìíîãî ïî-íåñòàáèëíà èêîíîìè÷åñêà è ñîöèàëíà ñòðóêòóðà â ñðàâíåíèå ñ òàçè íà ñòðàíèòå îò Öåíòðàëíî-èçòî÷íà Åâðîïà êàòî Ïîëøà, ×åøêàòà ðåïóáëèêà èëè Óíãàðèÿ - åäèí ïðåõîä êúì êàïèòàëèçìà ïðè "íîðìàëíè" óñëîâèÿ áè èìàë ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëíî âçðèâîîïàñåí èçõîä. Ñúçäàâàíåòî, áëàãîäàðåíèå íà ñàíêöèèòå, íà ìîùíè ïîëèòè÷åñêè è èêîíîìè÷åñêè ãðóïèðîâêè èçâúí êàêúâòî è äà áèëî îáùåñòâåí êîíòðîë, íåñúìíåíî å äîïðèíåñëî çà ôîðìèðàíåòî è óêðåïâàíåòî íà åäíà íîâà ïîëèòèêî-ïðåäïðèåìà÷åñêà êëàñà, â ñúñòîÿíèå â ìîìåíòà äà ðúêîâîäè ïðåõîäà îò ïîçèöèèòå íà ñèëàòà.
(ìàòåðèàëúò å ïîäãîòâåí ïî ñòàòèè, ïóáëèêóâàíè âúâ â."Íîâà Ìàêåäîíèÿ" è "Íàøà áîðáà" ïðåç ïåðèîäà ìàðò - àïðèë, è ïî îòêúñè îò êíèãàòà íà Ì. Çàðêîâè÷ Áóêìàí "Economic Decline and Nationalism in The Balkans", St.Martin's Press, Íþ Éîðê, 1994 ã.)
ïîäîòâåíî îò "Notizie Est"
Ïèøåòå íè: iskri@ecn.org